Rojê Edebîyatê Têvernayeyî yê Amedî ke hetê Merkezê Hunerî yê Amedî û Weşanxaneyê Lîsî ra yeno organîze kerdene û do heta 21ê teşrîna verêne dewam bikero, bêmabên dewam keno. Çarçewaya ci de roja 17ê teşrîna verêne de 2 panelê kirmanckî zî virazîyayî. Panelî Şûbeyê 1. yê Egîtîm-Senî yê yê Amedî de ameyî viraştene.

Panelo yewin bi babeta ‘Edebîyat, Sînema û Surgun’ ame viraştene. Panel bi moderatorîya Murad Aygunî virazîya û Esad Şanli û Abdullah Aren Çelîk zî sey qiseykerdoxî beşdarê panelî bîyî. Panel de Aygunî destpêk de qala muhîmîya edebîyat û sînema kerd û bi hawayo kilm qala eseranê kirmanckî kerd. Xeylê kesî beşdarê panelê yewinî bîyî û ame dîyayene ke panelan ra heta nika yê ke tewr zaf beşdarbîyayîş virazîya, no panel bi.

Dima ra Abdullah Aren Çelîkî derheqê edebîyatî de qisey kerd û melumatê muhîmî dayî. Çelîkî bitaybetî babeta ‘edebîyat û surgun’ ser o vindet û edebîyatê dinya ra çend nimuneyê muhîmî dayî. Dima ra Esat Şanliyî sînema ser o qisey kerd. Şanliyî qiseykerdişê xo de qala kitabê bi nameyê ‘Sînemaya Bêveng’ ke tirkî ra açarnayo kirmanckî zî kerd û beşê ê kitabî ser o melumatê muhîmî dayî. Şanliyî qiseykerdişê xo de sînema bi hawayo ‘sînemaya bêveng’ û ‘sînemaya biveng’ girewt dest û derheqê nê her di doneman de şîroveyî kerdî. Qiseykerdişan ra dima persî ameyî pers kerdene. Bitaybetî derheqê destpêkê sînemaya kirmanckî ser o persî persîyayî û cewabî ameyî dayene.

Xebatê akademîkî yê kirmanckî

Panelo dîyin zî bi babeta ‘Xebatê Akademîkî yê Kirmanckî (Zazakî/Dimilkî)’ ame viraştene û no panel zî hetê Abdullah Aren Çelîkî ra ame îdare kerdene. Bîlal Zîlan û Veysel Yildizhan zî sey qiseykerdoxî beşdarê panelî bîyî. Çelîkî destpêkê panelî de qala muhîmîya xebatanê akademîkan kerd. Dima ra Veysel Yildizhanî qisey kerd. Yildizhanî bale ant xebatanê akademîkan ser û qala tarîxê eseranê kirmanckîyan kerd. Yildizhanî qiseykerdişê xo de qala metnê verênan kerd û derheqê çend kesê ke verê cû eseranê xo de ca dayo metnanê kirmanckîyan de melumatî dayî.

Muhîmîya xebatanê sifteyînan

Yildizhanî ra dima Bîlal zîlanî dest bi qiseykerdişî kerd. Zîlanî xêrameyîşê beşdarvanan kerd û muhîmîya xebatanê akademîkan ser o vindet. Zîlanî qiseykerdişê xo de kitabê xo yê ‘Raro raşt û Me’lûmatê Dînîye’ ra çend beşî wendî û tayê eseranê erebkî û kirmanckî têvernayî. Zîlanî qiseykerdişê xo de qala standardbîyayîşê ziwanî ser o vindet û bale ante muhîmîya xebatanê standardkerdişê ziwanî ser. Zîlanî babeta standardîze de Celadet Bedirxanî vîr ard û qala muhîmîya xebatanê ci kerd. Zîlanî qiseykerdişê xo de tayê beşê kurmancî yê kitabê Ehmedê Xanîyî ra zî wendî. Panelî ra dima persî ameyî pers kerdene û qiseykerdoxan cewab dayî persan.

Qiseykerdoxan seba ke kirmanckî lehçeyanê kurdî ra ya ke tewr erey derbazê nuştişî bîya ya, hem babeta sînema û edebîyat de, hem zî babeta Xebatê Akademîkî yê Kirmanckî de na nuqte ser o vindet û ame vatene ke bitaybetî sînemaya kirmanckî mefhûmêka zaf newe ya.

Çime: Yenî Ozgur Polîtîka