Serranê peyênan de teda û qedexeyê vera ziwanê kurdkî reyna zêdîyayî. Deyîrê bi kurdkî, konser, akerdişê kreş û dibistananê bi kurdkî qedexe yê. Merdimê ke wazenê perwerdeyê bi kurdkî bivînê yan zî bi kurdkî hunerê xo kenê tepişîyenê û yenê lînçkerdene.

Hunermend  Firat Medî vist vîrî ke rayîro tewr bitesîr ê çinkerdişê şarêkî no yo ke o şar ziwan, kultur û hunerê xo ra bêro cîyakerdene. MEdî vat: ''Mumkîn nîyo ke pê gerre û gazinan û rexnekerdiş verê na hişmendî bêro girewtene. Ganî ma bi qerardarî bîyarê ziwan ke ma neteweyêk ê. Hişmendîya neteweyîye û tewiro neteweyî rayîro tewr baş ê dermankerdiş û felatî yo.''

Hunermende Pinare Aydinlar zî dîyar kerd ke teda û polîtîkayê îşxalî kurdan yê ke asîmîle kenê û çin hesibnenê, dewam kenê. Aydinlare îfade kerd ke nameyê ney 'qirkerdişo kulturel' o û vat: ''Wezîfeyê zaf pîlî kewenê milê şaranê Tirkîya û Rojhelatê Mîyanênî. Têna sîyasetmedarî nê ganî her platformî wayîrê erjanê xo vejîyê. Ma neçare yê ke têkoşînê xo bikerê pîlêr.''

Nuştox Mahmut Çelebîyî bale ante ser ke ziwan kokê merdiman o esas o û vat: ''Terteleyê Dêrsimî yê 1937î ra dima heta 1946î herêm û kulturê kurdan binê zorbazîya Îdareyê Îstîsnayî de mendî. Dima Kurdîstanî de pêro nameyê kurdkî wedarîyayî. Darbeya 1980î ra dima kurdkî bi temamî ameye qedexekerdene. Merdimî seba ke kurdkî qisey kerdêne kişîyayî. Nê serranê peyênan de zî cuya bi kurdkî bîye zehmetêr. Bi destê qeyûman şaristananê ma de kurdkî newe ra yena qedexekerdene. Konserê hunermendanê kurdan yenê betalkerdene û rojnamegerê kurdî tepişîyenê. Tirkîya de meseleyêka kurdan çin a, meseleya qebulnêkerişê tirkbîyayîşî est a û hukmat zî bi şîdet û polîtîkayanê xo ney keno.''