Roman her çî ra raver yew tewirê edebîyatî yo newe yo. Ma eşkenîme vajîme ke dewrê modernî de vejîyayo meydan. Romanî ra ver hîkayeyê êgîtî, şeref, fazîlet û eşqî bîy. Nînan ra romans vajîyêne. Nê tewirî de behsê êgîtîya yew şovalyeyî, behsê fazîlet û şerefê ey, behsê waştîya ey a ke rayîrê ey pawena ûsb. bîyêne. 

Romanî nameyê xo nê tewirî ra girewt la sey tarz nê tewirî ra zaf cîya yo. Xora romano tewr verên Don Kîşotê Servantesî de esasên pê nê romansan tinaz êno kerdene. Qehremanê romanî Don Kîşot nê romansî zaf wendê û kewto binê tesîrê înan, xo sey yew şovelyeyî vîneno û destirmayê xo Şançoyî reyde keweno rayîr gêreno. Serebûtê ke nê rayîr de înan ser o vîyartê, mewzûyê romanî bi xo teşkîl kenê. Nê kitabî de bawerî, xeyal, îdealê qehremanî yê ke nê romansan ra girewtê tim verdîyenê ra bi rastîya cuye. Yew tabloyo winasî vejîyeno meydan ke ma nêzanenme qehreman xêx o yan yew merdimo xeyalperest, bifazîlet o. Naye ra hem wendoxî dano huyayene hem zî dano fikirîyayene. Eslê ci de no kitab, merdimê dewrê modernî ma rê dano şinasnayene; êdî yew Homayo ke ey paweno çin o, yew qeder, verî ra yew dîyarbîyayîş û qetîyîye çin a, yew rastîya cuye esta tena. Tena yew rayîr ney, hema vaje her ca û het rayîr bi xo yo êdî. Sey ma pêrunan xeyal û îdealê qehremanî estê û rastîye de ge verdînê pê ge ênê were.Yanî tîya qalibê romansî darîyenê we. Êdî yew dinyaya sînorkerde ney bêsînorê esta, êdî yew destpêk û peynîya dîyare ney nedîyare esta. O atmesfero pîrozo ke bi şahîdîya Homayî ameyo ra êdî darîyayo we, yew rastîya kelecanine, yew peynîya nezaniteye vejîyaya meydan. 

Roman yew tewirê hunerî yê winasî yo ke dewrê xo ra aver o, rayîrê cigêrayîşê rastîye de o estbîyayîşê xo zî rexne keno û tewr zî yew rayîrî ra gêreno ke sînoranê xo ra zî teber vejîyero, qalibanê xo bişiknero.

Kurdanê kirmancan/zazayan de  romano tewr verên hetê romannuştox Deniz Gunduzî ra ameyo nuştene. Nameyê kitabî "Kilama Pepûgî" yo û no roman  Weşanxaneyê "Vartan"î ra  serra 2000î de Anqara de neşr bîyo. Çapo dîyin zî serra 2024 de Weşanxaneyê Vateyî ra vejîyayo.

Edebîyatê kirmanckî/zazakî de romanê ke nusîyayê nê yê:

• Deniz Gunduz, Kalaşnîkov, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2013, 86 r. 

• Deniz Gunduz, Kilama Pepûgî, Vartan, Anqara, 2000, 536 r.

• Deniz Gunduz, Soro, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2010, 525 r.

• Dilawer Hesen Dêrsim, Deyndar, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2014, 140 r.

• Hacî Ozkal, Hêvîya Seseron Rocobîyn,   Weşanên J&J,  Dîyarbekir, 2023, 144 r.

• Hüseyin Ayrılmaz, Gaban de Ju Çê Xawaçur, ?, 2023, 79 r.

• Îllhami Sertkaya, Kilama Şilane, Weşanên Pêrî, İstanbul, 2007, 144 r.

• Îlhamî Sertkaya, Sosine û Gulîzare, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2013, 436 r.

• Îrfan Akdag, Remayîş, Weşanên Avesta, Dîyarbekir, 2024, 232 r.

• Îrfan Akdag,  Ti tewrê Payîza Şîya, Weşanên Avesta, Dîyarbekir, 2021, 272

• Jêhatî Zengelan, Zifqêra Berî, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2009, 190 r.

• Lorika Domanu, Şahin Çiçek, Weşanxaneyê Famî, Îstanbul, 2023, 202 r.

• Maaruf Ataoğlu & Hüseyin Turhallı, Astorê Terqnayeyî, Weşanxaneyê Roşna, Dîyarbekir, 2023, 294 r.

• Medet Can, Barkerdena Zerrî, Îstanbûl, 2012, 288 r.

• Munzur Çem; Gula Çemê Pêrre, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2007, 561 r.

• Nadîre Guntaş Guntaş, Pîltane, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2016, 199 r.

• Newzad Valêrî, Demserrê Vîrî, Weşanên Avesta, Îstanbul, 2023, 208 r.

• Serwet Akkaş, Heyf, Weşanxaneyê Roşna, Dîyarbekir, 2017, 285 r.

• Serwet Akkaş, Vindîbîyayîş, Weşanxaneyê Roşna, Dîyarbekir, 2023, 104 r.