Nexşo ke Kurdîstan de bi nameyê 'Deqî' şinasîyeno nê nexşî wayîrê mana û tesîrêkê cîyayî yê. Dewrê antîkî ra nata merdimî bedenê xo ser o deq virazenê. No kulturê deqî ewro Amed de hema zî gandar o.

Fatma Temela ke deqê serê bedenê pîrika xo dîyî, seba nê kulturî biresna neslanê neweyan xîret kena.  

Fatma Temel ard ziwan ke deq bedenan ser o virazîyeno û bi şitê dadîye û derzîne yeno neqşkerdene. Fatma îfade kerd ke her nexş wayîrê yew mana yo û no kulturê deqî têna kurdan de esto.

Temee vat: ''Kurdîstan de cinîyî deq virazenê. Merdimî bi giranî nîşaneyê eşîre, keyey û qewmê xo sey deqî virazenê. Tay kesî zî vera nêweşîyan deq danê viraştene.Ez Mêrdîn ra ya, mi dormeyê xo de zaf deqî dîyî. Mi deqî ser o nuşteyî wendî, dokumenterî seyr kerdî. Mi verî bedenê ciwananê dewa xo de deqî viraştî. Seba ke ez seba zanîngehî ameya Amed, mi dî ke tîya de zî xeylêk kesî wazenê deq bikerê.

Kulturê deqî ho çin beno coka merdimî ganî wayîrê nê kulturî vejîyê. Mi seba ke no kultur vînî nêbo kargehêk akerd. Ge ge tay wendekarî yenê û vanê ê deqî ser o tez amade kenê. Bi na wesîle ez nînan ra tay çîyan musena. Ez wazena kursanê deqî abikera û ciwanan reyde bixebita. Ez wazena kokiman ra zî kulturê deqî bimusa.''