Roşanê Kal Gaxanî roşano qedîm ê kurdan o ke bi taybetî Vakurê Kurdîstanî de şaristananê Çewlîg, Dêrsim, Erzingan, Mûş û Erziromî de yeno fîrazkerdene. Gaxan pêşwazîkerdişê serra newîye yo. Hemwelatîyanê Dêrsimî Sabrîye Talî, Hatîce Kutan û Hidir Doganî PÎRHA rê qala girîngî û rîtuelanê Gaxanî kerde.

Sabrîye Talî ard ziwan ke ê Gaxan de serra newîye fîraz kenê û vat: ''Ma şewa ke pancşeme bestena îneyî ceraxî tafînayêne, roje girewtêne, cem girewtêne. Verî Gaxanê ma zaf weş derbaz bîyêne. Verî rîtuelê ma zaf weş bîyî. La nika şarê ma ziwanê xo ra zî, bawerîya xo ra zî fek vera dayo. Verî pîr û rayberê ma ameyêne, rîtuelê ma kerdêne la nika ê zî nênê. Ez 47 serrî yo Ewropa de ciwîyena. Uca de ma rîtuelê xo hîna rehet ardêne ca.''

Hatîce Kutan vat: ''Ma Gaxan de goz û tûyê wişkî kerdêne werd. Her kes goreyê rewşa xo çîyêk pawitêne. Ma pîya werdêne. Merdiman kênayanê xo yê zewijnayeyan rê nîyaz kerdêne, dîyarîye girewtêne. Ma dewe de yew key dîyar kerdêne û her kes şîyayêne o keye. Ma wexto ke zerfet pewtêne hîrê darî eştêne mîyan. Darî kamî rê bivejîyayêne a serre seba ê kesan bişend bîyêne. Verî Gaxan de pîr û rayberî ameyêne, ma dormeyê înan de ameyêne pêser. Ma gulbangî wendêne, nanê xo pewtêne. La hînî nê rayber û pîrî yenê ne zî bereket yeno keyeyê ma.''

Hidir Doganî da zanayene ke înan çarşemeyê peyênî yê kanûne de Gaxan fîraz kerdêne û vat: ''Gaxan de nano ronîn ameyêne pewtene, ma pê layî dar û gilî girê dayêne ke fekê xirabîye bêro girewtene. Gaxan hînî ame vîrakerdene.''