Seke ma dosyaya verêne de zî qalê ci kerdîbî tarîxê kurdan de kesê zaf mûhîm est ê û nê kesan hetê polîtîk, şer, edebîyat-ziwan, bawerî û qehremanîye ra rolêko baş kay kerdo. Ma dosyaya verêne de ca da Mîr Celadet Bedîxanî. Ewro zî ma do şima reyde dosyaya Pîr û Rayberê Dêrsimî Seyît Rizayî pare bikerê.

Seyît Riza serra 1863 de de dewa Pulurî Lîrtîk de yeno dinya. Seyît Riza eşîra Şêx Hesanan a Abasan ra yo. Nameyê pîyê ey Seyît Îbrahîm o û seyît Riza çar birayan ra tewr qij o. Çar domanê ey est ê. Nameyê înan Sey Hesen, Bira Îbrahîm, Resîk Huseyîn û Leyla ya. 

Seyît Riza yew kirmanc o û emrê xo seba şarê xo, seba şarê Kirmancîye dayo. Ey sey vatişê xo “Ez nêeşkaya zûran û hîleyanê şima de şira sere, no mi rê bî derd. Mi kî vera şima de çok nêda erd, wa şima rê kî no bibo derd” Yew pîyoyo zanaye û rayberê xoverrodayîşî yê Dêrsimî bî. 

Serra 4ê Gûlane 1937 de hetê PGT (Parlamentoyo Gîrd ê Tirkîye) Ecumenê Wezîran  ra bi nameye “Qerarê Tenkîl ê Dêrsimî” yew qerarname yeno vetene û bi no qayde erişê Dêrsimî yeno destpêkerdene. Seyît Riza hemverê nê qerarî de vindeno û şarê xo paweno. Mîyanê dewlata Tirke û Şarê Dêrsimî de şer dest pêkeno. 

Goreyê dewleta Tirke 16 hezarî û goreyê vatenanê şarê Dêrsimî û şahîdan 70 hezarî însan, nînan ra zafêrî kalî, cinîyî û domanî bîy, dewan de, mixarayan de, ververê derê û derxulan bi bombakerdiş, bitifang, biveşnayîş, bi gazê kîmyasalî û bi kendalan ra eştiş yenê kiştene. 

Dima şerî dewleta Tirke seba qiseykerdiş û haştîye Seyît Riza dawetê Erzinganî kena. Seyît Riza hetê dewlete ra seba qiseykerdişî yeno dawetkerdene û bi no qayde şono bi Erzingan. Tîya de hîna rayîr de serra 5 Elûle 1937 de yeno destbendkerdene. Seyît Riza û 58 kesî Xarpêt de hetê dadgehê îstîklalî ra bi sucê “îsyankerdiş” yenê muhakemekerdene. Seyît Riza, Usenê Seyd, Findiq Axa, Hesen Axa, Usenê Sey Rizayî, Alî Axa, Hesenê Îvrayîme Qijî ve û lajê Seyît Rizayî Resîk Hûseyîn cezaya îxdamî gênê, ê bînî zî cezaya hepse muebbetî gênê. 

15 Teşrîna Peyêne 1937 de wexto ke yeno dardekerdene Seyît Riza 74 serrî yo, lajê ey Resîk Hûseyîn zî 16 Serrî yo. Sabe ke cezaya îdamî bera kerdene serrê Seyît Rizayî yenê kêmkerdene, serrê Resîk Hûseyîn zî yenê girdkerdene. 

Wexto ke Seyît Riza ver bi dara îxdamî yeno berdene îdarekaran ra vano “Çewres Lîra û seata mi est a, nînan bidê lajê mi”. La nê qiseyê ey nênê caardene. 

Û reyna Seyît Riza vano “Mi lajê mi ra raver îxdam bikerê, ez îxdamê lajê xo mevîna” la lajê ey ey ra ver yeno îxdamkerdene û Seyît Riza îxdamê lajê xo seyr keno. Waxto ke lajê ey ey ra ver êno îdam kerdene Seyît Riza vano “Mi kilîtê koyan kerd vîndî”

Hetkarê Mudirê Pêroyî yê Asayîşî Îhsan Sabrî Çaglayangîl vîrardişanê xo de derheqê îdamkerdişê Seyît Rizayî de wina vano “ (…) Ma Seyît Riza vet meydan. Hewa serd bî û der û dorme de kes çin bî. La tivanê her hetî de însanî est ê, bi no qayde Seyît Rizayî ver bi
bêkesîye û bêvengîye qîra:’Ewladê Kerbela yîme, bêxeta yîme, eyb o, zulm o, cînayet o’ vat. Ez cayê xo de mat mendo. No merdimo kal pêt û ximx gamî eştî, cîngene don da, lak (la) kerd vileyê xo, bîne da sendelî ra û ey bi xo îxdamê xo kerd.” 

Seyît Riza sey vatişanê dişmenanê xo yew dolime cokî ronêno. Hemê cuya xo û têkoşînê xo  bişeref dano. O bi nê xoverodayîş û têkoşînê xo şarê xo rê bîyo roştîye û hêvî.