Bajarê Efrînî yê Rojawanî ke tarîxî ra tim bajarê kurdan o bi felsefeya Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî xo rêxistine kerde û tîya ra tewrbîyayîşê mumîhî yê Têkoşînê Azadîye yê Kurdîstanî ameyî kerdene. Hema  ke şorişî bi fermî dest pênêkerdbi şerwanê YPG û YPJyî yê verênî Efrîn de ameyî perwerdekerdene.

Rixmo ke Efrîn binê ablûqaya Tirkîya, OSO, îdareyê Sûrîye BAASî de bi badê Kobanê 20ê temmuza 2012 de dest pê şorişî kerd tim raştê dewleta tirke û çeteyanê ci ke war de wekîlîya ci kenê ameyî. Çeteyanê OSOyî teşrîna verêne ya 2012î de Rojawan de tewr vernî de hêrişê Efrînî kerd. Hêzanê YPG û YPJyî hela ke çekê înan zaf tay bî zî xover da dişmenî rê peyser game daye eştene.

Şerwanê verênî Efrîn de ameyî perwerdekerdene

Gama ke Sûrîye de şerê zereyî dest pêkerd serkêşanê Şorişê Rojawanî zanayene ke dewleta tirke û hêzê bînî do mudaxaleyê Rojawanî bikerî. Na çarçewe de 2011î ra nata hêzê xopawitişî amade kerdî. Rixmê şertanê zehmetan Efrîn zî tede heme bajaran û qezayanê Rojawanî de hêzê xopawitişî yê bi nameyê Yekîneyên Xweparastina Kurdistan (YXK) sey taximanê mîyanan ameyî ronayene. Şerwanê YPGyî yê verênî Efrîn de ameyî perwerdekerdene. Perwerdeyo leşkerîn o verên dewa Banikê ya qezaya Racoyî ya Efrînî ame kerdene û dima ra nê perwerdeyî ameyî zêdîyayî, dewanê bînan ra vila bîyî.

Destpêkerdişê şorişî û ronayîşê tugayê YPGyî

20ê temmuza 2012î de badê Kobanê adirê Şorişê Rojawanî Efrîn de ame tafînayene.  Hêzanê pawitişê ke dest pê xebatan kerd, hêzê îdareyî û leşkerê Şamî qezayanê Efrînî ra vetî û dima ra Efrîn hêzanê Sûrîye BAASî ra ame pakkerdene. Bado ke bajar ame azadkerdene Cindirêsê dde tugayê YPGyî ame îlankerdene.  2013 de tabura verêne ya YPJyî Kantonê Efrînî de bi nameyê Şehîde Rûkene ameye ronayene.

Şêxmaqsud û Efrîn de hêrişan dest pêkerd

Badê îlankerdişê Şorişê Rojawanî Tirkîya seba ke şorişî tesfîye bikero verê grûbanê OSO û Waybirayanê Muslumanan açarna kurdan û Rojawanî. Selahîyetdaranê OSO û MÎTî 2012î de Riha ra çeteyê xo verdayî taxanê Eşrefîyê û Şêxmaqsudî yê Helebî û dima ra verê înan de warê Kastel Cindoyî yê Efrînî. Kurdanê ke taxanê Eşrefîyê û Şêxmaqsudî yê Helebî rayraşîyayîş kerd raştê guleyan ameyî. Hêrişî de 13 kesan dinyaya xo bedilnaye û 10 kesî birîdan bîyî.  Hêriş de çeteyanê Azadî yê ENKSyî zî cayê xo girewt. YPGyî cewabo xurt da çeteyanê OSOyî.  Pêkewtişna de 19 çeteyê OSOyî ameyî kiştene û bi desan zî birîndar bîyî. Hêzanê YPGyî yê Efrînî hêzê xo semedê paştdayîşî şawitî nê taxan. Çeteyanê ke derbeyê pîlî werdî birîndarê xo zî xo ya dima verdayî û remayî. 26ê teşrîna verêne de çeteyan semedê girewtişê cenazayan vendayîşê pêvînayîşî kerd la grûba ke şîye rê dame naye ro. Badê pêkewtişan Fermandara YPGyî Şaha Elî Evdo (Nûjîne Dêrik) birîndar esîr ameye girewtene.

Dewleta tirke hêrişê Kastel Cîndoyî kerd

Hêrişo verên ê çeteyanê OSOyî 27ê teşrîna verêne ya 2012yî de Kastel Cîndo de ame kerdene. YPGyî vera çeteyan xoverdayîşo xurt da. Pêkewtişanê hîrê rojan de hewt şerwanê YPGyî birîndar bîyî. Çeteyê ke zaf merde û birnîdarê înan bibî adirbirnayîş waşt. Fermandarê têkoşînê Kastel Cîndoyî Karker Efrîn vat: ''Înan plan kerdbi ke Qilê Kastel Cîndoyî bigêrê û uca ra biresê Efrînî. Dewe û qilê Kastel Cîndoyî semedê Efrînî cayêko stratejîk bi. Sînorê Kilîs û Ezaz bi. Tirkîya zî sînor de hêzê xo kerdbî. Heme wer û cepilxanyê çeteyan Kilisî ra ameyêne. Înan zaf hetan ra hêriş kerdêne.  Rixmo ke hûmara ma goreyê înan kêmî bî, hêzê ma bêtecurube bî û cepilxaneyê ma tay bi ma heme hêrişî şikitî. Pêro Efrîn de 10 guleyî nêmendî bî la reyna têkoşîn kerdêne. Tewr peynî de înan adirbirnayîş waşt.''

Provokasyonê ENKSyî û pêkewtişî

2012 de tay grûbê çedarî yê kurdan ê pabesteyê ENKS û MÎTî yê sey Azadî û Selahaddîn Eyyubî ameyî ronayene. Nê grûban dima ra pîya bi OSOyî têgêrayî û YPGyî tehdît kerdêne. Heta bînî ra partîyê sey PDK-S, Yekîtî, Azadî û ENKSyî her warî de propogandaya Şorişê Rojawanî kerdêne û komployî amede kerdêne. Efrîn de dewê ke MÎT û Barzanî tede hekîm bî de grûbê çeteyan ê kurdan ameyêne rêxistinkerdene.  YPGyî vera nê hêzan operasyonî wirdîyî kerdî û hîşyar kerdî ke wa bajarî vejîyê. Dima ke MÎT û OSOyî Riha de kombîyayîş kerd qerarê ronayîşê grûbanê neweyan ame girewtene. 2013 de YPGyî Cindirese ra heta Bilbile vera çeteyanê çekdaran ê ENKSyî operasyon da destpêkerdene.  Netîceya operasyonî verê provokasyonê çeteyan ame girewtene.

Efrîn de hêrişî û xoverdayîş

2013 de vera şorişî dewleta tirke çeteyê xo sey OSO, Wayûbirayê Muslumanî, ENKS, Çephet El Nusra û DAÎŞî Rojawan de sere de Efrîn û Serkêkanîyê verdayî xeylêk waran. Menga gulane de hêzê YPGyî yê Efrînî Şêxmaqsud de vera hêzanê Şamî û çeteyan xoverdayene ke xeta Şerewa Basilê de hêriş ame kerdene. Nê prosesî de YPJ newe amebi ronayene. Hêzanê YPJyî yew menge  vera çeteyan xover da û çeteyî dewanê Şerewa ra vetî û tîya şehîdê xo yê verênî dayî. Şerwanê YPJyî Bêrîvane û Silava şerê Basilê de şehîd bîyî û tarîx de cayê xo girewt. Karker Efrînî wina qala şerê Şerewa kerd:  ''O wext pêroyê Şerewa de şer bibi. Yew dewe de hêriş qedîyayêne dewa bîne de destpêkerdene. Ma vera hêrişan operasyon da destpêkerdene. Heta 2015 ma heme dewî çeteyan ra pak kerdî.''

Hêrişê zafhetinî ameyênî kerdene

Dewleta tirke bado ke rixmê çeteyanê xo nêeşkayê ser bikewo 2013 de çeteyê DAÎŞî verdayî Efrînî. 24ê êlule de qilanê muhîman ê mabênê Cindirês û Îdlîb Atme de çeteyê DAÎŞî ameyî cakerdene. Çeteyan hêrişê YPGyî kerd. YPG û YPJyî tay qilan de hamle daye destpêkerdene û qilê stratejîkî tepiştî. Çeteyan roja bîne bi heme hêzê xo da nê qilan ro. Şerê 17 rojan de 7-8 fermandar û şerwanê YPG û YPJyî şehîd bîyî û 60 çeteyê DAÎŞî ameyî kiştene.  Hema ke şerê Cindirêsî nêqedîyabi narey serê Ezazî ra Qilê Kastel Cîndoyî de hêriş ame kerdene.  Karker Efrîno ke o wext endamê Fermandarîya YPG Efrînî bi derhê hêrişê çetayanê DAÎŞî nê vatî:  ''Ê prosesî de seba ke ma Heleb de vera çeteyan şer kerdêne Efrîn de hûmara ma qîm nêkerdene.  Coka ma nêeşkayêne qilanê sînorî tepişê. Çeteyan tîya xo cakerdbi.  Semedê pawitişê xo ma nê qilan rê hemle kerde. xora ê ma ra zafêr bî û hêrişê xurtî yê weşîyî kerdî. Hema o şer nêqedîyabi ke çeteyanê DAÎŞî hêrişê dewa Kastelî kerd. Embazan xover da, ma şehîdî dayî. O wext DAÎŞî hêrişê Ezazî kerdbi û çeteyê OSOyî ke verî hêrişê ma kerdbi remayî Qilê Kastel Cîndoyî. Ma 5 teşrîna verêne de resayî nê qilî. Na grûbe ameybî tîya DAÎŞî pera nayêne aye dima. Înan ra ma ra vat 'bêrê ma pîya vera DAÎŞî şer bikerê' la ma qebul nêkerd.  Ma çekê înan girewtî û destûr da ravêrî. Dima ra çeteyanê DAÎŞî cade hêriş kerd. Nê şerî 2 menge û nême dewam kerd û 15 hemrayê ma şehîd bîyî.''

Hêzanê Efrînî paştî daye Kobanê û Şehba

2014 de vera Efrînî hêrişê xurtî çînêbî la hêzê YPG û YPJyî yê Efrînî Helep te vera çetayanê OSOyî û Kobanê de vera çeteyanê DAÎŞî têkoşîn kedêne. Dewleta tirke êlula 2014î de DAÎŞ verda Kobanê. Tewr tay 300 şerwanê YPG û YPJyî Efrînî ra şîyî Kobanê vera çetayan şer kerd û zafê nê şerwanan şehîd bîyî. 2013 de Cephet El Ekrado ke Ezaz, Cerablus, Til Eran, Til Hasil de raştê hêrişê 21 grûbanê çeteyan ê dewlta tirke amebi dewanê Efrînî de ca dabi xo rêxistinbîyayîşê xo rê dewam kerdbi. Reyna 2014 de hêzê sey Liwa Siqur û Ceyş El Siwar ke çeteyanê Cephet El Nusra û DAÎŞî ra remayî bî dewanê Efrînî de ca dabi xo. Nê hêzanê bi nameyê Hêzanê Şorişgêran  2015 de ameyî têhet sey Hêzê Sûrîyeya Demokatîke (QSD) ronayîşê xo îlan kerd. 2015 de bado ke Efrîn tam gerîya binê ablûqa QSD, YPG û YPJyî dewê İştehare, Tinib, Meryeminê, Anabkê  çeteyan ra azad kerdî. Menga sibata 2016 de dewê Zîyarete û Xirabkê zî ameyî azadkerdene. 12ê sibate de hêzanê QSDyî yê Efrînî hemleya azadkerdişê Şehba daye destpêkerdene. Netîceya nê operasyonî de xeylêk dewe bajarekê Efrîn û Şehba ameyî azadkerdene.

Wextê hemleya vera DAÎŞî de dewleta tirke hêriş kerd

2016 de badê pêkerdişê Şehba ke vera Helebî mabênê Tirkîya û Rusya de ame kerdene dewleta tirke 24ê tebaxe de heraketê îşxalî yê vera Şehba da destpêkerdene. Hêzanê QSDyî yê Efrînî zî 30ê tebaxe de Bab de vera çetayanê DAÎŞî hemle daye destpêkerdene. Çarçewaya hemle de tarîxanê cîya cîyayan de dewê Um Hoş, Um Qura, Herbel, Hesiye, Semûqa, Til Qerah, Wehşiye, Fafîn, Qeramil, Til Midyeq, Qolsirûc, Hewarîn, Til Şeîr, Muşat, Kefer Qaris, Til Sosyan û Elaoşa û awbendê Şehba çeteyan ra ameyî azadkerdene. Hêzê QSDyî ke ver bi Babî aver şîyênî narey DAÎŞ nê dewleta tirke vejîyaye verê ci. Karker Efrînî wina qala prosesî kerd: ''Badê hemleya azadkerdişê Şehba ma serê dewa Til Qiraxî ra hemle kerde. Na hemle de ma xeylêk şehîdî dayî û wextêk vindetî. Ê prosesî de dewleta tirke seba ke verê ma bigêro dest pê hêrişê îşxalî yê Şehba kerd. Gama ke embazanê ma vera DAÎŞî şer kerdêne teyarayanê şerî yê tirkan da înan ro, 22 embazê ma şehîd bîyî. Wina verê averşîyayîşê ma ame girewtene.  Hinî DAÎŞ têna nê Tirkîya zî vejîyayêne verê ma. Tirkan hîrê rojî pêser hêrişê dewanê Şêx Îsayî kerd. Şero xurt vejîya. Rojane bi hezar obus û fuzeyê gradî ameyênî eştene. Rixmê naye nînna netîce nêgirewt la verê ma birna. Hinî serra 2017î  Efrîn û Şehba de vera hêriş û tehdîtanê Tirkîya pê têkoşînî ravêrte.''