Bi wesîleya 25ê Teşrîna Peyêne Roja Têkoşînê Vera Şîdetê Serê Cinîyan ma tay fîkranê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî yê derheqê meseleya cinîyan de kerdî pêser.

Îqtîdarê netew-dewlete hêzê xo cînsîtîye ra gêno. Cînsîtîye yew îdeolojîyêk a ke hende nîjadperestîye îqtîdar û netedewlete ber ana. Seba serdestîya camêrdan cinîyî objeyê waştişanê înan ê.

Cînsîtîya komelkî hende kapîtalîzm vergêko komelkî yo. La serdestîya camêrdan seba ke na raştîye mîyan bikera tim xîret kena. Koledarîya cinîyan de teda û kedwerdiş asta tewr berze de bîyî. Kapîtalîzm û netew-dewlete tim waşt ke cinîyan sey hacetê sermaye îqtîdar bixebitnê.

Oyo ke îxanetê cuye keno camêrd o

Ganî bêro perskerene ke çira camerdî hende hesûdîya cinîyan kenê, vera cinîyan benê canî û hukumdar û tecawuzkerîye ra fek vera nêdano. Bêguman îqtîdar û hukmkerdiş ferasetê îstîsmarê komelkî yê. Nê ferasetî atifê hîyerarşî, pederşahîye û îqtîdarî kenê. La asta xorine de nê ferasetî îxanetê vera cuye îfade kenê.

Koledarîya cinîyan têmîyan a. Tarîxê medenîyetan de bazarê cinîyan ê koleyan, dezgehê haremîye, carîyetîye na raştîye qismêk eşkera kenê. La modernîteya kapîtalîste de kerdişê koledarîya cinîyan zêdîyayî. Qet yew dezgehî sey kapîtalîzm cinîyan ser o kay nêkerd, îstîsmarê cinîyan nêkerd. La cinîyî wextêkê dergî pê naye nêhesîyayî. A raşte seba pêhesîyayîşê ci cinîyan îmkan zî nêdî. Seba ke cinîyî rûmet û raştîya xo bivisnê destî ganî tarîtîya dormeyê xo vila bikerê.

Îflasê Keyeyî

Îflasê keyeyî maskeya modernîte eşkera kerde. Şîdet bi taybetî beşê tewr qijîyê komelî de keye de asta tewr berze de yo. Keye de cinî û domanî pê şîdetî terbîye benê. Xora domanê ke pê şîdetî benê pîl, dima şîdet kenê. Herinda ke îqtîdar û şîdet sey nêweşîya komelî bêrê dîyenê sey hîsê tewr bikeyf û bihêzî îlan benê. Raştîya ke ganî bêra lanetkerdene wasfê ci yenê dayene.

Cînsîtîya komelkîye têna îqtîdarê mabênê cinî-camêrdî nê îqtîdarê dewlete zî mojnena. Cinîyan rê nê îqtîdarî de rolê 'tahrîkkerdiş û zêdînayîşî' dîyenê. Her camêrd wazeno hirsê xo yê îqtîdarî cinîye ser o biceribno. Heman hîşmendîye mabênê cinîyan û domanan de zî xo mojnena ra. Bi nê hawayî cinîye bena verga cinîyan ê bînan. Sîstemê kolonyalîzmî de rolê cinîyan eşkera yo. Cinîyî seba sîstemî bêpere domanan anê,kenê weye û pê vaya tewr şenike her kar kenê.

Sey her tewirê cînsî de cinîyî zî wayîrê yew mîzac ê. Zanist zî her roje îsbat keno ke cinîyî hetê cînsê bîyolojîkî ra merkez de yê. Mîzacê cinîyan pê xo bawer kenê la mîzacê camêrdan eqsê ci yo. Coka pênaseyê ' cinîya kêm û nêweşe' ganî cade bêrê teriknayene.

Netîceya nê fîzîkî de xora cinîyî hetê aqlê hîsan ra zî camêrdan ra bihêzêr ê. Aqlê hîsan zereyê xo de bi xurtî ca danê empatî û sempatî. Camêrdî hende cinîyan cuye ra fam nêkenê. Cinîyê ke bi xo cu yê, bi hawayêkê zelal, eşkera û raştikênî cuye vînenê. No marîfetê cinîyan bihêz o.

Camêrdî mesuldarê bêrehmî yê a raştîye yê ke cinîyan sey fahîşe, kaybaz ûsn pênase kenê. Afernayoxo raştikên ê fahîşetî û kaybazîye camêrd o. La camêrdî eserê xo, sûcdarîya xo erzenê cinîyan milî û yew ferasetê namusê zûrayinî virazenê. Ganî cinîyî vera hîşmendîya îqtîdarî ya serdestîya camêrdan mîzacê xo yê azadîwaştoxî bivisnê dewre. Teslîmîya cinîyan a tradîsyonele fîzîkî nê komelkî ya.

Azadîya cinîyan wexto ke nêzdîyê warê polîtîkî benê maruzê şerê tewr çetinî benê. Heta ke warê polîtîkî de cinîyî ser nêkewê qet yew destkewteyê înan nêbeno mende. No serkewtiş yeno manaya têkoşînê vera awanîyanê dewletgîr û hîyerarşîkan, armancê komelê ekolojîkî, azadîya cînsîyan. Hîyerarşî û dewletgîrîye goreyê mîzacê cinîyan nîyê. Coka ganî cinîyî bizanê ke vera rijnayîşê koledarîye yê warê polîtîkî senî ser bikewê. No têkoşîn hewceyê rêxistinîya cinîyan a demokratîke yo.

Komel hewceyê şorişê cinîyan ê diyînî yo. Maderşahîye şorişê dewrê neolotîkî bîye. Ewro pederşahîye pêro komelan de mîyanê krîz û kaosî de ya. Hînî zanîyeno ke cuya ke cinîyan rê ameye ferzkerdene îxanet o.Seba ke no îxanet bêro warverdene ganî camêrdî cinîyan sey mulk yan zî wayîr nêvînê û herinda namusê tradîsyonelî de rindî û kesayetê esîlî sey esas bêrê girewtene.

Bê şorişê cinîye xelisîyayîş mumkîn nîyo

Eke binî ra yew şorişê cinîyan nêro caardene û hîşmendîya camêrdan nêra vurnayene xelisîyayîş mumkîn nêbeno. Çunke heta ke cinîyî nêxelisîyê cuye bi xo bena xeyalêk. Heta ke camêrdî cûye reyde û cuye zî cinîyan reyde haştîye nêkerê şayîye do biba xeyalêkê betalî. Seba cinîye û cuya azade raştîyê komelkîyî bêsînor ê. Komelanê Rojhelatê Mîyanênî xora cinîyî raştîya înan ra xeylêk dûrî vistî û kerdî obje. No metodêko raşt o ke meseleya komelkî cinîyan ser o bêra çareserkerdene. Meseleya esase ancax pê çareserîya esase yanî pê caardişê şorişê cinîyan safî bena.

Çareserîya modernîteya demokratîke derheqê meseleya cinîye û şorişê cinîyan bêcinîyan nîyê. Komelo ekonomîk hewceyê hêzê komunalî yê cinîyan o. Ekonomî gureyê esasî yê cinîyan o. Ekolojî ancax pê hîsgerîya cinîyan eşkena zanistî reyde bêra yewca. Cinîye hetê nasnameyî ra ekolojîk a. Komelo demokratîk hewceyê hîş û îradeyê azadî yê cinîyan o. Modernîteya demokratîke şoriş û dewrê cinîyan o.