Dêsê Berlinî serra 1989î de rijîya û nê serebûtî welatanê Blokê Rojhelatî rê pêser tesîr kerd. Rijnayîşê Blokî û Yewîya Sovyetan ra dima xerîtaya sîyasî ya Ewropa vurîyaye. O çax Vakurê Kurdîstan de serewedaritişî Başûrê Kurdîstanî de zî xoverdayîşî estbî. La stratejîya Sîstemê Dinyaya Newîye (SDN) şarê wayîrê îradeyê azadî û rayberê ci qebul nêkerdêne. Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalano ke nê qewimîyayîşî verî ra texmîn kerdî, destpêkê serranê 1990an de xîret kerd ke meseleyan dîyalogan çareser bikero û yewîya kurdan awan bikero.

Pêvînayîşê 4ê Çeleyê 1991î û Bêbextîya 92î

Ocalanî sey gama verêne hêverî Rayberê PDKyî Mesûd Barzanî û dima 4ê çeleyê 1991î de Rayberê Yewîya Welatperweranê Kurdîstanî (YNK) reyde ame têhet. Rojdemo verên ê Abdullah Ocalanî îtîfaqê hêzanê kurdan bi. Talabanîyo ke dima bi embazo nêzdîyê Ocalanî, ê pêvînayîşî de wina vatbi: ''Ma seba ke durust bibê û pêro meseleyanê xo nîqaş bikerê tîya de yê. Ma sey Cepheyê Kurdîstanê Iraqî têkoşînê PKKyî rê hûrmet kenê. Ma tarîxî ra nê çi musayî: çend ke têkilîya mabênê kurdan zixmêr biba têkoşînê kurdan zî hende aver şino. Eke hêzê kurdî mabênê xo de şer bikerê têkoşînê kurdan zî tira zerar vîneno.''

Ocalanî zî pêvînayîş de nê çîyî vat ke morê xo da tarîxî ro: ''Ma 10 serrî verê cû waştêne ke Başûr de partîyanê kurdan reyde têkilîye ronê û bibê nêzdîyê yewbînan. Ma na mesele ser o xeylêk vindertî. Naye ra pey zî ma ganî menfaatanê xo ser vinderê.''

Rayberê Şarê Kurdî ê pêvînayîşî de zehmetîyê yewîya kurdan îma kerdî û tehluke texmîn kerd. Texmînê Ocalanî serrêke ra dima qewimîya. Sere de dewleta tirke hêzanê herêmî û mîyanneteweyîyan seba ke destûr bidê federalîtîya Başûrî YNK û PDKyî ra waşt ke vera PKKyî şer bikerê. 'Rojê reşî' nêzdî bibî. 4ê teşrîna verêne ya 1992î de Hewlêr de Parlamentoya Başûrê Kurdîstanî roniştişê verênî de di birî girewtî; têkilîya mabênê Bexdad û Federasyonî do senîn biba û şerê vera PKKyî.

Na bire ra dima hêzanê Başûrê Kurdîstanî artêşa tirke reyde vera hêzanê PKKyî şer da destpêkerdene. Hêzanê Başûrî armanc kerdêne ke gerîlayan Kurdîstanî ra bi taybetî Heftanîn, Zap û Xakurkê ra vejê. La bêbextîye reyde xoverdayîş zî vejîya werte. 24ê teşrîna verêne ya 1992î Gulnaze Karataş (Bêrîtane)a ke heta guleyê xo yê peyênî şer kerd herinda ke teslîmê PDKyî biba xo zinaran ra eşt war û şehîd bîye. Na çalakîye proseso ke sey ''Şerê Başûrî yê 1992'' de gama tewr girînge bîye.

PKKyî şerê 45 rojan ra dima hêzanê Başûrî reyd pêkerd. Serekkomarê Tirkîya Turgut Ozalî zî waşt ke Talabanî seba çareserîya meseleya kurdî bikewo dewre. Talabanî mesajî ardêne û berdêne. Ê rojan de Anqara de prosesê haştîye ra behs ameyêne kerdene. O çax Serekwezîrê Tirkîya Suleyman Demîrelî hêverî wina yew reaksîyon da: ''Dewlete kiştoxan reyde bazarîye nêkena. Nê ganî wa bêrê teslîmê huqûq û edaletî bibê.''

Adirbirnayişo verên

Rixmê fikranê cîyayan ê Anqara Rayberê Şarê Kurdî seba haştîye gamêka tarîxîye eşte û 19ê adara 1993î de bajarekê Bar Eliasî yê Lubnanî de vejîya verê medyaya dinya. Abdullah Ocalanî nê kombîyayîşê çapemenîye de îlan kerd ke înan 21ê adare ra heta 15ê nîsana 1993î bi hetê xo ra adirbirnayîş îlan kerdo. Dewleta tirke seba na îlanê haştîye gamêka cidîye nêeşte. 15ê nîsane bîyêne nêzdî. Ozalî newe ra venga Talabanî da ke bêro Anqara. Ozalî waştêne ke adirbirnayîş wa dewam bikero.

Dergkerdişê adirbirnayîşî û merg

Ocalan 16ê nîsana 1993î de reyna vejîya verê medya. Narey kişta ey de Talabanî, Sereko Pêroyî yê PSKyî Kemal Burkay û sîyasetmedar Ahmet Turk estbî. Ateşkes ame dergkerdene la hema ke 24 saetî derbaz nêbî 17ê nîsana 1993î de Turgut Ozal merd. Mergê Ozalî ra dima seba tarîxê Tirkîya û Têgêrayîşê Azadîye yê Kurdan dewrêkê bînî dest pêkerd.

Ekîpa şerî ya Anqara xebitîyena

Mergê Ozalî ra dima dewleta tirke kewte destê sewbîna kesan. 25ê adara 1993î de fermandarîya Şemdîn Sakikî de rayîrê Xarpêt û Çewlîgî de 33 leşkerî kişîyayî. Rayberê Şarê Kurdî serebûtê 3 leşkeran û mergê Ozalî sey 'provakasyonê vera adirbirnayîşî û xorinkerdişê şerî' ercnayî. O çax Suleyman Demîrel serekkomar, Tansu Çîller serekwezîr, Mehmet Agar mudirê asayîşî û Dogan Guneş zî serfermandarê artêşa tirke bîyî. Ê rojan de Sêwas de 33 roşnvîrî Otêla Madimakî de bi vêşnayîşî ameyî qetilkerdene. Abdullah Ocalanî amadekarîyê na ekîpa şerî taxmîn kerdî û 8ê hezîrana 1993î de pare kerd ke adirbirnayîş ame şiknayene. Waştişê haştîye yê Ocalanî rê hem cewab nêame dayene hem zî dewleta tirke Kurdîstan de stratejîya şer û rijnayîşî viste dewre.

Serra 1995î de arteşa tirke hêzanê PDKyî reyde bi nameyanê cîya-cîyayan hêrişê mewzîyanê gerîlayan ê Başûre Kurdîstanî kerd. 11ê temmuza 1995î de şaristanê Dublinî yê Îrlanda de Îngilîstan-DYA û dewleta tirke goreyê menfaatanê xo hêzanê Başûrê Kurdîstanî reyde peymanêke îmza kerde. Peymane armanc kerdêne ke PKK bêro tasfîyekerdene. Xora wextêkî ra pey mabênê hêzanê PDK û gerîlayanê PKKyî de pêkewtişan dest pêkerd û rewşe qasê 3 mengan wina dewam kerd.

Adirbirnayîşo diyîn û teqayîşê Şamî

Serra 1995î de serebûtanê winasênan dewam kerd. Tirkîya de wextê amedarîya weçînayîşê 24ê kanûne de selahîyetdaranê dewleta tirke bi rayîrê mabênçîyan Ocalanî ra waşt ke adirbirnayîş bikero. Şerê giranî yê 2 serran ra dima Abdullah Ocalan 15ê kanûna 1995î de MED TV de adirbirnayîş îlan kerd. Weçînayîşê Tirkîya û Başûrê Kurdîstanî ra dima rojanê verênan ê 1996î fde rejîmê Anqara bi qirkerdişêkî cewabê adirbirnayîşî da.

Qezaya Basê ya Şirnexî de 16ê çeleyê 1996î de hêverî guleyî ameyî eştene mînîbusêke ser û dima zî mînîbuse ameye vêşnayene. 11 kurdê sivîlî mînîbuse de ameyî qirkerdene. Artêşa tirke xîret kerd ke PKK sûcdar bikera la wextêkê kilmî ra dima eşkera bi ke qirkerdiş hetê JÎTEMî ra ameyo kerdene. Zimistanê 1996î de şer hîna zaf bi giranêr û 6ê adara 1996î de zî Şam de nêzdîyê keyeyê Rayberê Şarê Kurdî de wesayîto bombabarkerde ame teqnayene.

Abdullah Oacalan nê sûîkastî ra ke hetê Tansul Çîller ra amebi plankerdene, xelisîya. Abdullah Ocalanî a şewe MED TV de nê çîyî vatî: ''Ma vanê haştîye, wayûbiratî, wa şer biqedo la bombayî dîyenê ma.''

Reyna zî tay mabênçîyan mabênê hukmatê tirkî û Abdullah Ocalanî de mesajî kiriştêne.

Hamnanê 1996î ra heta werteyê 1997î serekê îqtîdarî yê ê çaxî Necmettîn Erbakanî Rayberê Şarê Kurdî reyde dîyalogî kerdî. PKK zî sey jest Zap de komêka leşkeran ê esîran verê rayaumûmîye de vera daye.

Rixmê naye zî hêzê mîyanneteweyîyî û bingeyê dewleta tirke pê qerardar bîyî de vera Rayberê Şarê Kurdî komployêk bikerê. 9ê nîsana 1996î de Serekwezîrê Yunanîstanî Kostas Simitis û Serekê DYA Vill Clintonî Qesra Sipî de pêvînayîşêko nimite kerd. Simitisî seba tasfîyeya PKKyî hemkarîya DYA qebul kerde û soz da ke paştî bido polîtîkayanê DYA.

Dîyalogê bi Erbakanî û gamê verênî yê komployî

Yunanîstanî Ocalan vera Tirkîya xebitnayêne û waştêne ke derheqê meseleya Qibris û Girawanê Ege de Tirkîya tawîz bida. Abdullah Ocalanî dewaya hukmkerdişî yê xo yê Mehkemeya Cezaya Girane ya Atina de serra 2003î de pawitişêk dabi. Pawitişê xo de wina qala ci kerde ke o çax senî komploya vera ey de gamê verênî erzîyayî. Abdullah Ocalanî vatbi: ''DYA û Îngilîstanê ke wazenê zenginîya bin û serê erdî, petrol, komel û îdareyanê Rojhelatê Mîyanênî bivisnê destî, vizêrî ra heta ewroyî xîret kenê ke sey planêk hêzanê ke înan asteng kenê, tasfîye bikerê. Seba ke ma destpêkî ra nata Rojhelatê Mîyanênî de azadî û xoserî de israr kenê bîyê hedefê nê polîtîkayan û komplo.

Hema ke ez Şam de bîya DYA û Îngilîstan mi rê sefîrî erşawitî û waşt ke ma goreyê polîtîkayanê înan têbigêrê. Nêbo ê do ma tasfîye bikerê. Ma na hemkarîye red kerde. Mi vat ke ez xeta xo ya xoserî û azadîya şaran ra fek vera nêdana. Dima Talabanî ame û mi rê vat: 'Ocalan to se kerdo, sereyê xo vist bela!' Talabanî waşt ke ez bira xo bivurna la mi qebul nêkerd. Ez wayîrê îdealan a, wayîrê xeta pawitoxê şaran a. Ez şerwanê azadîye ya ke utopyaya têdûştî û azadîye temsîl kena. Seba ke mi vat 'Ez nêbena şerwanê yewna kesan' înan bire daye ke bi komployêke mi tasfîye bikerê. Înan wina hesab kerdêne ke eke ez tasfîye biba PKK bêserek maneno û vila beno.

Bira tasfîyeya mi 1998î ra verî hetê DYA-Îngilîstan-Îsraîlî ra dîyaya. Seba ke a bire îlegal bîye hetê gladioyê NATOyî ra game bi game ameye caardene. Operasyonê winasênî yê Gladioyî seba ke Tirkîya biba muhtaca înan ameyêne kerdene.''