Ziwannasê kurd-rûsî Qanadê Kurdoyî pê wezîfekerdişê Enstîtuyê Etnografya yê Yewîya Sovyetan 1939 de dewêka kirdan a Batûmî zîyaret kerde. Kurdoyî dewijan de qisey kerd, xeylêk çimdarîyî kerdî.

Ajansê Mezopotamya notê zîyaretî yê Qanadê Kurdoyî analîz kerdî û derheqê babete de tarîxnas Rohat Alakomî reyde qisey kerd.

Kurdê Kafkasyaya Başûre

Kurdî Yewîya Sovyetan de zêdêr Kafkasyaya Başûre de mendêne ke nê erdî de nika Armenîstan, Azerbaycan û Gurcîstan estê. Xeylêk kurdî şaristananê Ahiska, Tîflîs û Batûmî yê Gurcîstanî de mendêne 

Rohat Alakomî derheqê kurdanê Kafkasya de wina vat: ''Goreyê Serrnameyê Kafkasan serra 1908î de Batûm de 30 hezar kurdî ciwîyayêne. Goreyê Konferansê San Remoyî (18-26ê nîsana 1920î) yeno waştene ke Batûm wa bibo lîmanê Kurdîstanî. 22ê nîsana 1920î de rojnameyê Svenska Dagbladetî de Blir Frihamnî zî heman waştiş ardo ziwan.

Rohat Alakomî pare kerd ke goreyê rojnameyê Rîya Teze serranê Şerê Dinya yê 1. de Batum de 30 keyeyê kurdî estbîyî. 

Qanadê Kurdo qala dewa kirdan keno

Qanadê Kurdoyî notanê xo yê zîyaretî de wina qala a dewa kirdan a Batûmî kerde: ''Batûmî ra 3 kîlometre dûrî de ez şîya dewa zazayan. Dewe de 50 keyeyî ciwîyayêne, înan pê zîret û narencîye debara xo kerdêne. Pêro dewijî wayîrê heywanan bîyî. Nê zazayî Tirkîya ra ameyê. Kokiman nêzanayêne ke ê key û çira Tirkîya ra ameyê tîya. Kokiman ra tay kesan vat ke kalanê înan wîlayetanê Erziromî ra ameyê.''

Kurdoyî dewe de kesanê bi nameyê Reşîdê Aslan, Rostamê Kalaş, Cemşîdê Reşît, Rostemê Sileman, Samandê Cemşîd, Samandê Mustafayî de qisey kerdo, tay estanik û vateyê verênan arê dayo. Nê kesan semedo ke kurmanckî zî zanayêne eşkayê Kurdoyî rê hetkarîye bikerê.

Notanê Kurdoyî ra çend numûneyî

Rostemê Sileman wexto ke qala cuya xo kerdêne bi kirdkî nê çîyî vatê: ''Ez T’iflîsêda zehf vendam, çeher serî têda bîyem, pênc serîz Lênîngrada bîyem. Ez çeher zuwanan zanan: zuwanê kirmancî, zuwanê rûşî, zuwanê ermenî, hendêk zuwanê girc.” (“Ez Tîflîs de zaf menda. Çar serî tîya de bîya. Panc serî Lenîngrad de bîya. Ez çar ziwanan zanena: ziwanê kirmanckî, ziwanê rûskî, ziwanê armenkî, hendêk ziwanê gircî.” )

Qanadê Kurdoyî tîya de vateyê 'kirmanckî' sey 'kurmanckî' notanê xo de nuşto.

Reyna dewijan ra  Cemşîdê Reşîdî Kurdoyî rê qala estanika “Gurgîn Axa û Gulperî” kerda. Estanike de wina yew îfade esto: “Şî zozanê kirmancan ver.”

Vateyê verênan ê bi kirdkî 

Ziwannas Qanadê Kurdoyî zîyaretê xo de vateyê verênan zî arê dayê. Nînan ra çend mîsalî wina yê:

 - “Aqil t’acê zêrîno, serê nemî k’esda çinîno.”

       “Aqil taco zerrnin o, sereyê heme kesî de çin o.”

- “Destê t’emel ser pizê rûto.”

      “Destê tembelî pîzeyê rûtî ser o.”

-“Xezebî biz yeno, çaxo k’e nanê şiwan wena.”

      “Xezebê bize yeno, çaxo ke nanê şîwanî wena.”

-“Merdimê veyşan bî yarê daka xora vajo — bawko.”

      “Merdimo veyşan yarê dayka xo rê vajo – bawko.”

- “Lacî bê rê k’îwî bawkê xo wêran keno.”

      “Lajo bêrayîr, keyeyê bawkê xo vîran keno.”

Çime: K.K. Kurdoyev, “Teksty na Govore Zaza Rayona Batumi (Rayonê Batûmî Dîyalektîkê Zazakî de Metnî)”, Predisloviye, Publikatsiya, Primechaniya Z.A. Yusupovoy, Pis'mennyye Pamyatniki Vostoka, Tom: 15, No: 3, Osen’ 2018, rîpel: 96-121.