Bi ronîyayîşê Komara Tirkîya vera şarê kurdî konseptê înkar û îmha yê vera şarê kurdî kewt dewre. Sere de serewedaritişê Şêx Seîd, Agirî, Koçgirî û Dêrsimî pêro serewedaritişê kurdan ameyî şiknayene. Nêmeyê seserra 20. de hînî kolonyalîstan pê bawer kerdêne ke înan 'Kurdîtano xeyalî' kerdo binê erdî. La serkêşîya Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî de komêka wendekaran 1970an de vejîyaye sehne ser û înan hêvîya azadîye ya şarî şîn kerde.

Na koma ke 27ê teşrîna peyêne ya 1978î de dewa Fîsî ya qezaya Licê ya Amedî de bi nameyê Partîya Karkeran a Kurdîstanî (PKK) ronîyaye, vera hêrişanê çekdaran nêt kerd ke têkoşînê çekdarî bikera. 18ê gulana 1977î de kadroyanê verênan ê PKKyî ra Hakî Karer ame qetilkerdene. Seba ke qesasê Karerî bigêrê endamanê PKKyî reya verêne dest eşt çeke û no metod çalakîyanê vera faşîstan de, mabênê serranê 1978-80î de xoverdayîşê Hîlwan û Sêwrege de vurîya bi metodêkê xoverdayîşî.

Seba ke têkoşîno çekdar bibo şerêko profesyonel ê gerîlatîye û bivurîyo artêşêka neteweyîye, kadroyanê PKKyî hamnanê 1979î de warê Filîstîn-Lubnanî de gamêke eşte. Perwerde ra dima mesuldaro leşkerî yê PKKyî Kemal Pîr agêra Vakurê Kurdîstanî. La payîzê 1980î de Kemal Pîr bi esîrê dewleta tirke. Hetê bînî ra Cuntaya Darbeya 12ê Êlula 1980î dest pêkerde. Bi nê hawayî têkoşîno çekdar tayêk erey kewt.

Proseso ke Kongreya 2. de dest pêkerd

Kadro û milîtanê PKKyî nê prosesî de warê Rojhelatê Mîyanênî de hetê Ocalanî ra warê îdeolojîk, sîyasî û leşkerî de ameyî perwerdekerdene. Dima ke hamnanê 1982yî de Kongreya 2. ya PKKyî ameye kerdene seba ke têkoşîno çekdar bêro kerdene kadro û milîtanî kewtî rayîr.

'Agêrayîşê welatî' hînî zaf zehmet bi. 24ê teşrîna peyêne ya 1982yî de rayîrê agêrayîşî de koma bi 8 kesan, serkêşîya Şahîn Kilavuzî de kewtî awa Çemê Hêzilî û ê şehîd bîyî. Raywanîyêka zehmete ra dima peynîya 1982yî de gerîlayî resayî cayê xo û înan kişta qeraxê Çemê Zapî de kampa xo viraşte.

Şehadetê Mehmet Karasungurî

Nîsana 1983yî de îdareyê pratîkî yê PKKyî Lolan de bi, seba ercnayîşê babeta rêxistinîya xoverdayîşê komelkî û leşkerî yê rehîmê 12ê êlule kom bibi. Perso tewr girîng no bi: Têkoşîno çekdar senî, key û ça de do dest pêbikero? Bire dîyaye ke Zagros, Botan û Serhedî ra heta warêkê hîrayî yê sînorî bibo û seba ney kar dest pêkerd. Goreyê fermandaranê gerîlayan verî ganî Şirnex, Dihê, Baykan, Hezroyî ra heta Sasonî xetêka gerîlayan bêra awankerdene.

O çax bi îmkananê xeylêk kêman û şert û mercanê xeylêk giranan amadekarîyanê prosesê şerê gerîlayan dest pêkerd la serebûtêkê negatîfî tesîrê PKKyî kerd. Endamê Komîteya Merkezî ya PKKyî û Berpirsîyarê Komîteya Leşkerî ya Merkezîye Mehmet Karasungur seba pêvînayîşê rêxistinanê Başûrî şibi Qendîl la Kampa PArtîya Komunîste ya Iraqî de o pa embazê xoo Îbrahîm Bîlgîn şehîd bi. Karasungurî xoverdayîşê Hîlwan-Sêwrege rêxistin kerdbi coka şehadetê ey têkoşîno çekdaro ke qaşo hamnanê 1983yî de dest pêbikerdêne, vist erey.

Ronîyayîşê HRKyî û Amadekarîyê Peynîyî

Komîteya Merkezî ya ke Kongreya Diyîne de ronîyabî û nameyê xo kerdbî 'Komîteya Amadekarîyan a Merkezîye' kombîyayîşê xo yo diyîn Şam de kerd. Kombîyayîş de Abdullah Ocalan û 7 endamê komîte est bîyî. Kombîyayîş de bire dîyaye ke vera tasfîyeya PKKyî ganî têkoşînê azadîye bêro pîlkerdene û xoverdayîşê gerîlayan cade bidîyo destpêkerdene.

Heman serre nîsana 1984î de Koyê Reşî yê Zapî de bi beşdarîya 150 kadroyanê PKKyî kombîyayîşêko hîra ame kerdene. Kombîyayîş de netîceyê kombîyayîşê Komîteya Merkezîye ameyî îlankerdene û bire dîyaye ke Qilaban û Çelê de têkoşîno çekdar bêro kerdene, seba ney zî mîyanê kadroyan de wezîfeyî ameyî dîyarkerdene. La Çelê de xîretê qîmî nêbîyî. Naye ser o Abdullah Ocalan kewt dewre û perspektîfêko hîra yê têkoşîn û rêxistinbîyayîşî hêzanê gerîlayan rê şawitî.

Bingeyê nê perspektîfî ser o 6 endamê Komîteya Merkezî ya PKKyî herêma Xinêrê de 16-18ê hezîrana 1984î de kom bîyî. Nê kombîyayîşî de bira ronîyayîşê Hêzanê Xelisnayîşê Kurdîstanî (HRK) dîyaye ke HRK do şerê gerîlayan rêxistin bikerdêne. Birê ke 6 kadroyanê serkêşan ê PKKyî dabî, temmuze de warê Şikefta Birîndaran de hêzê hîrayî yê kadroyan ra ameyî îlankerdene.

Nê kombîyayîşî de Şikefta Birîndaran de vilawekê serê ronîyayîşê HRKyî ame îlankerdene û ca û wextê çalakîyan ameyî eşkerakerdene. Goreyê ney 15ê tebaxa 1984î de înan bi hawayêkê hemwextî do bieştêne qezayanê Dih, Şemzînan û Şaxî. Yewineya Propagandaya Çekdarî ya 14ê Temmuze fermandarîya Mahsum Korkmaz (Egîd) de bieştêne qezaya Dihî ya Sêrtî ser, Yewineya Propagandaya Çekdarî ya 21ê Adare fermandarîya Abdullah Ekîncî (Gozluklu Alî) de bieştêne qezaya Şemzînanî ya Colemêrgî ser. Qezaya Şaxî ya Wanî de a roje çalakîye do nêameyêne krdene. (Yewinêka gerîlayan fermandarîya Egîdî de serrêke dima serrgêra Xoverdayîşê 14ê Temmuze de do bieştêne Şaxî ser û dewleta tirke şoq bikerdêne.)

Xoverdayîşê Dihî

Temmuza 1984î de komê gerîlayan ver bi Vakurê Kurdîstanî kewtî rayîr. Wezîfeyo tewr zehmet ê koma Dihî bi. Fermandarê kome Egîdî 'raporê ercnayîşê çalakîye' de wina qala zor û zehmetîyan kerdêne: ''Ma merkezê qeza de merdimêk zî têna nêdî ke tira îstîxbarat bigêrê. Xeylêk dewijî xerîbê têkoşînê ma bîyî.''

Fermandar Egîdî pa koma çalakîye serê maketê Dihî prova kerde û keşfo peyên ê seba sereştişî ard ca. Heta hela çalakîye mîyanê kome de xeyêk kesan nêzanayêne ke hêriş do vera kamca bêro kerdene. Kome serê sibayî yê 15ê Tebaxe resaye noqtaya dîyarkere. Ê serê sibayî Fermandar Egîdî noqtayêka dûre sey hedefî mojnaye. Kome bi dûrbînî na qezaya qije seyr kerde. Dih 3 kîlometreyan dûr bi.

Seba çalakîye detayê qijî ameybî hesabkerdene, 'Planê Byî' zî amebi amadekerdene. Eke plan ser nêkewtêne endamê kome do xîret bikerdêne ke Koyê Çiravî de kom biba, dima abigêra baregehê xo. 4 milîs û 25 şerwanî tewrê na çalakîye bîyî. Fermandar Egîdî wezîfeyê înan wina pare kerdbî:

Koma hêrişî: Erdal, Selim, Şiyar, Fikret, Musa, Haydar, Azad, Ferhan. 

Koma RBCyî: Haşim, Baran, Keleş (mîlîs).

Koma pawitişî: Kazim, Îbrahîm (mîlîs). 

Fermandar: Egîd û şuxilnayoxê dîktîryofî Serdar. 

Koma ke do bierza serê gazîno û lojmananê fermandaranê tirkan: Bedran, Bijî, Kerîm. 

Koma ke do camî de qisey bikera: Tevfîk, Omer Şoreş. 

Koma ke vilawek û pankartan do bidaliqna: Botan, Cengo, Bozan. 

Koma ke do rayîrê Dih-Sêrtî bigêra: Haci, Xelîl, Salih.

Koma ke do rayîrê Dih-Şirnexî bigêra: Alî, Cûma, Halîl (3 tenî zî milîs ê.)

Şan3e 15ê tebaxa 1984î de saete 19.30 de kome kewte rayîr. Saete dormeyê 21.00 de kome kewte Dih û hîra baskan ra vila bîye. Çend deqayan ra dima vengê guleyê verênî ame. Guleyo verên kulubeyanê nobetdaran de verê qereqolê cendirmeyan ra ame. Roket kewt binê yewine û çend deqayan ra dima bînaya diqate ya qereqolî kewte destê koma gerîlayan. Leşkerî panîk bibî. Nê mabênî de 'baska hêrişî ya bingeyîye' zî eşt gazînoyê efseran ser.

Hoparlorê camîyî ra vilaweke ameyêne wendene û ronîyayîşê HRKyî ameyêne îlankerdene. Gerîlayan Dih vistbi destî înan bînayê dewlete yê sey postaxane, banka vêşnayêne. Nêmeyê şewe de malzemeyê leşkerî visîyabî destî. Kome pê wesayîtêkî Dihî ra nê malzemeyî berdî heta teberê qeza, dima hîrê astoran de bar kerdî û 3 rojan ra dima kome 18ê tebaxe de agêraye baregehanê xo.

Sereştişê Şemzînan û Fermandarê Ci Alîyo Guzluklî

Şemzînan de zî komêka bîne eştbi ser. Mabênê hêzanê dewlete û kome de şerêko giran qewimîya. Gerîlayan fermandarîya Alîyê Gozluklîyî de hêrişê qereqol û lojmanê leşkeranê tirkan kerd. Rixmê şerê giranî zî yewina gerîlayan a Şemzînanî vilawekî vila kerdî û ronîyayîşê HRKyî îlan kerd.

72 saetî bîyî 38 serrî...

Hemleya PKKyî Anqara de lerzna. Dewleta tirke xîret kerd ke nê sereştişan binimna la xeberî kewtî medya. Verî 15ê tebaxe de BBC, Radyooyê Vengê Amerîka û Radyoyê Îranî xeberê sereştişî dayî. Medyaya Ewropa zî bi sernameyê winasênî xebere daye: 'Taktîk û stratejîya gerîlayanê Amerîkaya Başûre anê ca', 'Ame qedexekerdene ke çapemenîya tirkan xeberan bikera', 'Hêrişê surprîzî beno ke karê milîtananê PKKyî bibo', 'Nîyetê înan dewletêka sosyalîst awan bikerê ke paytextê ci Amed bibo.' 

Medyaya tirkan Hemleya 15ê Tebaxe 18ê tebaxe de viste rojdem. Rojnameyê Mîllîyetî bi xeberêka kilme vat: 'Cîyakeran eşt di qereqolanê cendirmeyan ser û hêrişê gazînoyê efseran kerd.' Xeberê sereştişî medyaya tirkan mendêne pê. 

Lîderê Rejîmê 12ê êlule Kenan Evrenî ferman da û vat: ''Teorîstê ke çeke ante dewlete ro ganî cade bitepişîyê û teslîmê pençeya hêrsîne ya dewlete bêrê kerdene.'' Evrenî seba teslîmê gerîlayan 72 saetî dayî û vat: ''Eşkîyayî do dersa xo bigêrê.'' La no xoverdayîşo ke sey 'Serewedaritişê Kurdan ê 29. yê tarîxê komare' pênase bîyêne, aqîbetê ci do cîya bibîyêne.

Guleyanê ke 15ê Tebaxa 1984î de ameybî eştene, verî Botan de dima zî pêro Kurdîstanî de hişyarîyêka newîye xo dir arde. No hişyarbîyayîş çend serran ra dima zî her hetî ra vila bi û wina bi artêşêka gerîlayan.

'72 saetan' 38 serrî xo pey de verdayî. Serra 1984î de komêka şerwananê azadîye cografyaya bêhêvîye de bîye nameyê hêvî û serkewtişî.