Deniz Gunduz Edebîyatê kirmanckî/zazakî de nuştoxê ke roman nuştî ra yew o. "Kilama Pepûgî" nameyê romanê Denîz Gûndûzî yo. No edebîyatê kirmanckî/zazakî de romano tewr verên o. Weşanxaneyê "Vartan"î no roman serra 2000î de Anqara de neşr kerdo. Çapo dîyin zî serra 2024 de Weşanxaneyê Vateyî ra vejîya.

Deniz Gunduz bitaybetî, romanê xo de bi çarçewaya tarîxê realî de hedîseyê ke komela Kurdan û Armenîyan sere ra ravîyerîyayê înan bi teknîkanê romanî ya newe ra mûneno. Gunduz seba nê romanê xo yê verênî vateyo verên de wina vano “Ez a taw Bîdlîs de, lîse de wendiş de bîyo. Usar ke vare helîye, raya mektebe ser, cayêde hard rijîya. Hard de astikê îsana, astikê zav-zêçî têwerte de amaybî. Domana pê serê dîna tope kay kerdêne. Çimke ê astikê hermenîya bî. Mi a taw waşt ke ez nîna bi tirkî binîvîsnî. Axirî mi xêlê kî nivîsna. Ê henî a werte de bî vîndî. Çend serra ra têpya mi reyna qerar da ke ez nîna zonê xo de binivîsnerî. Serra 1996 de, usarî mi dest kerd ci, no kitab nivîsna. La a taw mi beşê nikerd ke çap kerî. Pîyayê ke nê kitab der ê, raşta kî bîyê. La mi namê zafîna vurno. Mi niwaşt ke ez tarîx binîvîsnerî. Xebatê mi roman bî, coka mi xo ra kî zaf çî kerdî werte û nivîsnayî.” M eşkenê vajê ke romanê Kilama Pepûgî tewirê romanê tarîxî de nusîyayo. Reyna Pinar Yildizi seba romanê Deniz Gunduzu wina nusena: No romanê verên yê kirmanckî destpêkê mîlenyumî de wextêko zaf erey de ameyo nuştiş. Hem goreyê romanê rojawanî hem zî goreyê romanê rojhelatî hêzêko ereymende yo. Mabênê nê romanî de û romanê verên yê kurmanckî de zî teqrîbî hewtay û panc serrî estî. Nê romanî de hetê mûnite û pêardişî ra tayê problemi estî la no roman rêzkerdişê hedîseyan nîyo. Nê romanê bihecmî de nuştoxî vatişê şarî û ziwanê şarî bi şekilêko serkewta kar ardo. Roman hetê vatiş û ziwanî ra, wayîrê ziwanêkê edebî yo. Reyna teswîrê mekanan û cuya rojane serkewta yê. Karakterî zaf xurt nêbê zî zaf xirab zî nîyê. Camêrdanê “wêrekan” û ê ke “qesasê xo dima yê” morê xo dayo nê romanî ro. Cinî binê sîya nê camêrdan de yê tena çend cinîyî estê ke sey karakter zereyê romanî de asenê. Babeta nê romanî hedîseyanê tarîxîyan ser o awan bîya. La vengê nuştoxî bi xo zaf zede zereyê romanî de berz nêbeno ke şîretan biko wendoxî yan zî ey rê raywanî biko. Nuştoxî hîna zaf waşto ke bi ewnîyayîşêkê objektîfî romanî bimûno. No roman herçiqas binge û tradîsyonêkê xurtî yê romanî ser o awan nêbo zî sey yew nimûneyê verênî seba romanê kirmanckî hêvî dano. Romananê kirmanckî mîyan de ewro zî tayê romanî estê ke resayê merhaleyê nê romanê verênî. Nê vîst serran mîyan de a şibaka newa ya ke Gunduzî seba edebîyatê kirmanckî akerda ewro, vîst serran ra dima, wayîrê çarês romanan o.“

Deniz Gunduz, serra 1976î de dewa Canesera yê Gimgimî/Varto de maya xo ra bî. Domanî û serrê verên ê ciwanîya xo Gimgim de derbaz bîy. Heta mektebê mîyanênî dewa Uskira ya Gimgimî de wend. Lîse zî Bîtlîs de wende. Serra 1994î de dest pê wendişê tarîxê hunerî yê Unîversîteya Anadolu yê Eskîşehîrî kerd, peyê cû beşê xo vurena û eynî unîversîte de beşê Sosyolojî ra serra 2018î de mezun bî. Serra 1996î de temsîlkarîya Weşanxaneyê Komalî yê şaxê Îzmîrî kerde û bi naye dest pê cuya weşangerî û nuştoxîye kerde. Serra 2000î de romanê xo û yê kirmanckî yo verên Kilama Pepûgî weşena. Serra 2003î de bi vasitayê Veqfa Kulturê Kurdî yê Stockholmî Unîversîteya Upsalla de yew termîn kirmanckî wend. Eynî serre de Swed ra agêra û Îstanbul de seba weşananê kirmanckî Weşanxaneyê Vateyî na ro. Nê weşanxaneyî de heta ewro 120î ra zîyadêrî kitabî bi edîtorîya ey amey weşanayene û reyna binê banê nê weşanxaneyî de wayîrî û mudirîya karanê nuşteyan ê Kovara Vateyî kerde ke tewr peynî humara xo ya 78. ameye weşanayene. Hem nê weşanxaneyî hem zî sazgehanê cîyayan de bi serran derse kirmanckî dayî. Serra 2020î de Enstîtuya Ziwananê Ganîyan ya Unîversîteya Artuklu ya Merdînî de bi tezê xo yê lîsansê berzî “Avesta Dili İle Kırmancca (Zazaca)’nın Karşılaştırılması: Etimolojik Bir İnceleme” bî mezun. Serra 2021î ra nat Enstîtuya Zanîstanê Komelkî/Sosyalan yê Unîversîteya Dîcle de beşê Ziwan û Kulturê Kurdan de wendekarê Doktora yo. 

Deniz Gunduz tebere weşangerî û nuştoxîye de seba averberdişê kirmanckî awanbîyayîşê Zarok TV ra dest pêkerd 2 serrî dublajê xêzêfîlman îdare kerd, televîzyonê KURD1î de pêşkêşkarîya programê “Xoşebere” kerd, Radyoya Rusya de xeberê kirmanckî pêşkêş kerdî. Deniz Gunduz eynî wext de endamê Grûba Xebate ya Vateyî yo û waranê edebîyat, akademî û weşanî de dewamê xebatanê xo keno.

Eserê xo:

Deniz Gunduz, Kilama Pepûgî, roman, Vartan, Ankara, 2000, 536 r.

Deniz Gunduz, Hîkayeyê Koyê Bîngolî, hikaye, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2004, 138 r. Çapa Dîyine: Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2014, 152 r.

Deniz Gunduz, Türkçe Açıklamalı Kürtçe Kırmancca/Zazaca Dil Dersleri, gramer, Vate Yayınevi, İstanbul, 2006, 371 r. Çapa Dîyine: Vate Yayınevi, İstanbul, 2009, 368 r.

Deniz Gunduz, Soro, roman, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2010, 525 r.

Deniz Gunduz, Kalaşnîkov, roman, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2013, 86 r.

Deniz Gunduz, Xapxapik, şîîr, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2014, 40 r.

Deniz Gündüz, Avesta Dili İle Kırmancca (Zazaca)’nın Karşılaştırılması: Etimolojik Bir İnceleme, Vate Yayınevi, İstanbul, 2021

Açarnayîşî:

Rayberê Gêrayîşî yê Dîyarbekirî, Açarnayox: Deniz Gunduz, Weşanê Serekîya Daîreya Kultur û Turîzmî ya Şaredarîya Şaristanê Pîlî yê Dîyarbekirî & Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2011, 239 r

Nutku, Ozdemir; Hunerê Dramî, Açarnayox: Deniz Gunduz, Komelaya Akademiya Sînemayê ya Rojhelata Navîn, Dîyarbekir, 2015, 305 r.

Makaleyî:

Deniz Gündüz, “Tarihsel Fonetik Bakımından Kırmancca ve Kurmancca”, Yazınsal Varoluştan Akademik Literatüre Kırmancca (Zazaca), Koordinatör: Shahap Vali, Vate Yayınevi, İstanbul, 2020, s.107-149